UPOZNAJMO OVČIJE BOGINJE
Varicella herpes zoster virus

---

 

Nekada su ovčije boginje imale svoju sezonu javljanja, a danas, po rečima lekara, mogu buknuti bilo kada. Za razliku od morbila i rubeola, sitnih boginja, od kojih se deca vakcinišu između 12. i 15. meseca života, varičele nisu uvrštene u redovan kalendar vakcinacija. Ovčije boginje relativno su česta virusna zarazna bolest, a zahvataju uglavnom mlađu populaciju, dok se kod odraslih javljaju nešto ređe. Radi se o uglavnom dobroćudnoj bolesti, koja je u našim krajevima, za inače zdravo dete, benigna bolest. Oboljevanje od ovčijih boginja ne izaziva veće zdravstvene probleme.

• Početna slika i znaci prepoznavanja

Inkubacija bolesti traje dve do tri nedelje, a oporovak još toliko. Zaraznost je najizraženija poslednja dva dana inkubacije i u toku izbijanja ospe. Varičele izbijaju u tri naleta, najčešće praćena povišenom temperaturom. Temperaturu, ako je veća od 38,5 stepeni Celzijusa, treba skidati tuširanjem i antipireticima.

U početku ospe su u vidu sitnijih ili krupnijih crvenih tački – makule i papule, a kasnije se izdižu iznad nivoa kože, ispunjavaju tečnošću i dobijaju izgled plikčića u kojima se tečnost kasnije zamućuje.

• Način širenja bolesti

Izvor zaraze je bolesna osoba. Bolest se prenosi kapljicama, ali može i bliskim kontaktom. Ovčije boginje su visoko kontagiozne, s postotkom javljanja u najmanje 90% među osetljivim i sero-negativnim osobama. Najčešće su inficirana deca između 5. i 9. godine starosti i oni čine 50% svih slučajeva bolesti. Ljudi su podložni infekciji varičelom. Stoga je bolest tako raširena, i retke su osobe koje žive u većim urbanim celinama koje je nisu prebolele. U opasnosti za zarazu varičelom jesu starije osobe koje dolaze iz ruralnih krajeva, gde dosta dugo nije bilo varičele.

Zaražena osoba postaje zarazna za druge oko sebe u poslednjim danima inkubacije. Pacijenti su infektivni oko 40 sati pre početka javljanja vezikuloznog osipa. Tada se virus nalazi u najvećem broju na sluznici disajnog sastava, odakle se može kapljicama prenositi u okolinu. Kako virus ne nestaje u potpunosti iz tela, nakon pojave mehurića na koži, infektivnost se i dalje nastavlja, jer je virus prisutan i u kožnim promenama. Kada se mehurići osuše, odnosno kada postanu kraste, osoba više nije zarazna.

• Klinička slika

Inkubacija varičele traje obično oko 15 dana. Nakon toga se javlja klinička bolest koja se, prema kliničkoj slici i razvoju bolesti, može podeliti u nekoliko faza.

Prva faza predstavlja početni stadijum bolesti. Uvodni stadijum bolesti kod dece je slabije razvijen, gotovo pa da prolazi nezapaženo. Kod odraslih je ta faza bolesti izraženija. Smatra se da intenzitet prve faze odgovara težini bolesti. Teži simptomi odgovaraju i težem toku bolesti kod odraslih. U težoj varijanti početne faze varičele javljaju se neki opšti, nespecifični simptomi infektivnih bolesti, poput visoke temperature, bola u celom telu, mučnine I povraćanja. Ponekad se javlja čak i početni osip koji je sličan promenama kod šarlaha. Ova faza bolesti traje 1-2 dana.

Druga faza je eruptivni stadijum ili stadijum izbijanja osipa. Osnovna karakteristika ovog stadijuma je izbijanje vezikuloznog osipa. Osip se javlja intenzivnije na trupu nego na udovima, ali ima ga i na licu, na vratu, a zahvata i sluznicu usta i ždrela. Opasno je kada se promene nalaze u grkljanu.

Eflorescencije se razvijaju relativno brzo menjajući svoj izgled u roku od nekoliko sati, od makule preko papule u vezikulu. Promene na koži u obliku vezikule zadržavaju se nekoliko dana da bi na kraju prešle u kraste. Karakteristika osipa kod varičele je javljanje osipa u više mahova i to što ne izbija po nekom pravilnom redosledu. Stoga ćemo na koži zaražene osobe imati promene različitog evolutivnog stadijuma (istovremeno mogu biti prisutne vezikule i isušene kraste). Na sluznicama se mogu javiti promene tipa ulceracija.

Pojavu osipa prati povišenje temperature i vrlo često svrab kože. Kod varičele ne postoji prepoznatljiv uzorak kretanja temperature jer svako izbijanje novog osipa izaziva porast temperature.

Osip izbija tokom 4-5 dana, najkasnije do nedelju dana. Iza osipa ne ostaju ožiljci, osim u slučaju kada se razvije sekundarna bakterijska infekcija primarnih promena.

Nakon faze izbijanja osipa, nastupa treći stadijum bolesti, tzv. stadijum regresije. Ovaj stadijum karakteriše nestajanje i slabljenje infektivnih simptoma, te povlačenje osipa. Na površini tela biće prisutne zaostale promene na koži, koje su fazi nestajanja i povlačenja.

• Mikrobiološki uzročnik

Uzročnik ovčijih boginja je virus koji zajedno s virusom herpesa-zostera spada u skupinu herpesvirusa: herpes-virus-varicela-zoster.

Varicelle-zoster virus uzrokuje dve različite bolesti: ovčije boginje i herpes zoster. Dok su ovčije boginje uglavnom bolest dečije dobi, herpes-zoster pogađa uglavnom stariju populaciju, s reaktivacijom latentnog virusa.
Virus se kod čoveka u početnoj fazi bolest nalazi na sluznici disajnih puteva, da bi kasnije prešao u krvotok, a na kraju se može izolovati tek iz promena na koži.

• Lečenje

Kao i kod većine virusnih bolesti ni kod ovčijih boginja ne postoji specifično etiološko lečenje koje bi bilo usmereno na uzročnika. Stoga se terapija svodi na simptomatsko lečenje. To se uglavnom odnosi na sprečavanje sekundarnih infekcija variceloznih promena na koži. Mere kojima se sprečava inficiranje promena jeste odražavanje redovne higijene bolesnika, održavanje čiste posteljine, paziti da bolesnik ne češe kožu. Za ublažavanje svraba koriste se kreme sa posebnom namenom, ali mogu se kod jačeg svrba prepisati i sedativi.

Kod sekundarnih gnojenja eflorescencija na koži mogu se dati antibiotici. Bolest ovčijih boginja ostavlja trajni imunitet, pa su osobe koje su bolovale od te bolesti zaštićene od ponovne infekcije.